Herkese merhaba,
Bu sene 26-27-28 Temmuz tarihlerinde Ankara Rollhouse'da bir turnuvamız daha var. Türkiye'nin her yerinden gelecek sporcularla dolu dolu bir turnuva olacak. Turnuvaya işinden gelemeyenlere de haftasonu kaçmaya çalışıp 1-2 gün de olsa bu ortamda olmalarını bu bowling havasını doya doya koklamalarını tavsiye ediyorum.
Bu spor sahada elinde top ne kadar öğreniliyorsa, başkalarını seyrederken de o kadar öğreniliyor. İnsanlar topu nasıl tutuyor, nasıl atıyorlar, hangi yükseklikten atılan toplar nasıl reaksiyon veriyor, hangi topun hareketi nasıl?, insanlar gücü ve turu nasıl sağlıyor, hangi hatalar nasıl oluyor?, splitler - spareler nasıl alınıyor, oyuncuların stres altında kontrolleri, oyunu nasıl idare ettikleri... bunların hepsi seyrederek öğrenilebilecek onlarca bilgi. Bunun dışında değişik sporcularla tanışmak, sohbet ve bilgi paylaşımı ise bu işin bambaşka bir yönü.
Bu turnuvaya mahsus 1-2 değişik durum var ki bence Türkiye'deki bowling sporcuları için hoş değişiklikler. Bu turnuvanın ahşap lanelerde yapılıyor olması tüm sporcular için bu tip lane'nin özellikleri ile tanışması için bir fırsat. Düzenli olarak sentetik zeminde oynayan sporcuların saha adaptasyonlarını geliştirmeleri için iyi bir fırsat. Bir diğer farklılık bu turnuvada uygulanan yeni karşılaşma formatı. Tüm sporculara eski formata göre daha çok şans veren bu format aynı zamanda final günü uygulanan double-knock-out elimination dediğimiz iki kere yenilmeden elenmediğiniz maç tipi karşılaşmalarla sürekli heyecanlı, sporcuların maçlara sürekli asılmasını gerektiren bir formata dönüştürüldü.
'Ahşap Lane'de ne olur?
Ahşap laneler için pek çok şehir efsanesi dolaşır; ahşap yağı emer, ahşap kayar, kaymaz, top gider gitmez döner dönmez gibi... Ahşap lanelerin kendine göre bir yapısı olduğu muhakkak ama bu bu kadar korkulacak bir durum değil. Sahanın kayma, topun dönme gibi özellikleri ise şüphesiz ki her türlü hatta karşılaşabilecek tip bowling sorunları. Yağlamadan temizliğiye, kullanılan malzemelerin tipinden, sporcunun aksesuarlarına kadar pek çok etmen bunları etkiler.
Ahşap Lane Yapısı
Ahşap laneler haliyle ahşap malzemeden imal ediliyorlar. Genellikle iki tip ahşap kullanılıyor, ön taraflarda yani "heads" denilen okların sonuna kadar olan topların atıldığı bölüm (ilk 16 feet) sağlam ve direnci yüksek bir ağaç olan "maple" (akçaağaç) dan üretiliyor. Oradan arkadaki bölümler ise yani "pines" bölümü ise daha yumuşak ve ekonomik bir ahşap tipi olan çam ağacından üretiliyor (son 44 feet). Pindeck denilen pinlerin durduğu alan ise yine mapple dan üretiliyor. Son dönemlerde yurtdışında ahşabı tercih eden bazı salon sahipleri devamlılık ve sağlamlık için tüm sahayı akçaağaç ile üretiyorlar.
Saha 1 inch eninde, 4-5 inch derin çıtaların yanyana kaydırılarak çatılması ile özenli bir çalışma ile varolan bir alt taşıma sisteminin üzerine monte ediliyor. Daha sonra bu ahşap düzgün bir şekilde zımparalanıp urethane bazlı bir koruyucu madde ile kaplanıyor (boyanıyor demek daha doğru belki de). Salonlar zaman zaman (2-3 yılda bir) bu üst kısmı zımparalatarak ve tekrar kaplatarak yüzeylerini yeniliyorlar. Hatlar iyice eskidiğinde ise artık ahşaba kadar inen bir zımpara ile üstten bir kat alınarak saha baştan yenileniyor. İyice eskiyen ve alına alına incelen ahşap hatlar ise (30-40 seneden sözediyorum) sentetik bir kaplama ile kaplanarak yeniden sentetik yapıda hizmete sunulabiliyor.
Ahşap laneler bakımı nispeten zor olmasına rağmen çok daha uzun dayandığı için ve oyuncuya verdiği değişik hazdan dolayı yıllardır tercih ediliyordu. Fakat ilerleyen sentetik hat ve top teknolojileri ile doğası değişen bowling sporunda artık çok az ahşap salon açılıyor. Birazdan analatacağım özelliklerinden dolayı bir sporcu için oynaması güç, yüksek skorun kolay çıkmadığı iddialı sahalar ahşap sahalar.
Ahşap Lane'lerin Aşınması
Bir normal bowling oyununda top genellikle 6 ila 16 inch (15 cm-40cm) yükseklikten bırakılır. Bu da bir inch kare başına yaklaşık 1062 kg.lık bir baskı oluşturuyor. (tabii oyuncunun atışına vs. göre bu değerler değişebilir.) Eğer bir de topu atan topu "loft" ediyorsa yani aşağıdan yukarı havaya atarak atanlardansa bu etki 2-3 katına çıkabilir.
Bu nedenlerden dolayı ahşap hatlarda ilk bölümde çok sert ve direnci yüksek olan akçağaç kullanılır. Ama ne kadar dayanıklı olursa olsun özellikle havadan atılan atışlarla bu ahşap yapı yavaş yavaş zedelenebilir.
Özellikle yeni çıkan particle toplar yüzeylerindeki dokulu yapı ile zemine çivili lastik gibi tutunurlar. Bu yapıları yüzünden gerek ahşap gerekse sentetik lanelerde bu topların yere düştüğü noktalarda aşınmalar oluşur. Sentetik hatlarda kullanılan plastik malzeme ahşaba göre bu tip atışlara daha çok dayanıklı olduğu için bu çok ciddi farklar yaratmazken ahşap lanelerde bu noktalarda ciddi aşınmalar görünebilir.
Dolayısı ile ahşap laneler arasında hattan hatta varolan farklılıklar sentetiklere göre çok daha fazladır. Sporcular hat değiştirirken buna dikkat ederek ayarlamalar yapmalıdır.
Ahşap Lane'de Topun Hareketi
Normal bir bowling atışında parmakların topu bırakırken verdiği açı ile top sola dönmeye çalışırken kolun düz ivmeli hareketi ile top ileri gider (A). Yağda kaydığı sürece topun atış aksı ile ileri giden aks birbirine yaklaşır.
Topun hareketi topun ilk atıldığı bölgede başlar. Yağ ile birlikte akçaağaç bölümü yani "heads" topun enerjisini alıp yönünü değiştirerek ileri doğru kaymasını sağlar (SKID). Top burada atılırken verilen açıya göre sola doğru dönmeye çalışırken yağ yüzünden patinaj yapar (sağ elini kullananlar için) ve kolun verdiği hareketle ileri doğru kayar.
Top oklardan sonra daha yumuşak ve sürtünme katsayısı daha yüksek çam bölüme gelir. Topu ileri atan yeni oyuncular eğer çam bölüme denk getirirlerse bu yumuşak ağaçta çökmelere yol açabilirler. Bu yüzden özellikle ahşap salonlarda "lofting" denilen topu havadan atma ve hızla ileri atma yasaktır.
Buraya kadar hareketinin birinci bölümünü tamamlayarak düz kayan top (SKID), bu bölümde yağda kayarken bir yandan da çam ağacının yumuşak dokusuyla temasa geçerek hafif dönmeye başlar ve SIDE-ROLL denilen harekete geçer. Bu harekette topun sola doğru olan turlu dönüşü topun ileri hareketi ve zemin ilişkisiyle çarpışır. Ve topun turunun merkez açısı (axis - yeşil çizgi) sürtünme gücüne dayanamayarak yavaşça topun ileri yönünün aksına doğru (kırmızı çizgi) dönmeye başlar. Bu arada bu fiziksel karşılaşmada top çamın yumuşak dokusuna tutunabildiği için hafifçe bir ark almaya başlar. (tabii bu da atışın niteliğine göre değişebilir)
Yağdan çıkan top kuru zemine tutunduğunda artık iki aks iyice birbirine yaklaşmış olur ve top o anda yakalayabildiği açıyla pinlere doğru yönlenir. Dolayısı ile ilk atışta ne kadar yüksek bir açı ile atış yapılırsa bu noktada o kadar keskin bir dönüş sağlanabilir. (Bu konu ileride detaylı incelenecek.)
Bu noktada ahşap ve sentetik laneler arasında ortaya çıkan ciddi bir fark gözüküyor. Ahşapta top 3 bölgede zeminle ilişkiye geçerken, sentetikte sadece yağlı ve yağsız iki bölgede hep aynı zeminle ilişkiye geçiyor. Dolayısı ile aşağıda ve yukarıdaki hat resimlerinde gösterildiği gibi ahşapta top üç bölgede SKID-SNAP-ROLL hareketleri yaparken, sentetikte top çok daha ileri giderek keskin bir dönüş yaparak SKID-SNAP hareketi yapar.
Top ve Yer İlişkisi
Bu konuya Burak yazısında gayet şahane değinmiş ama basitçe ben de özetlemek istedim. Biliyorsunuz aslında butun maceramız topların yüzeylerinin zeminle olan ilişkisiyle sürüyor. Sentetik laneler ahşap lanelere göre çok daha düzgün bir yüzeye sahipler. Dolayısı ile yağ bu zemine çok daha homojen ve yoğun yayılır. Sentetik lane de top zeminle cok ufak bir noktada iliskiye gecer, yağda kayar ve kuruya geldiğinde tutunarak kırılır.
Ahşap zeminler hem ahşapların doğal yapısı, hem zamanla yıpranma, hem de montajının doğasından kaynaklanan nedenlerle çok daha dokulu bir yapıya sahiptirler. Dolayısı ile homojen bir düzgünlük sözkonusu değildir. Yıpranmalarla ahşaplarda ufak açılmalar v.s olabilir. Yağlama sırasında makina her noktayı eşit yağlayamayabilir ve/veya temizleme sırasında her nokta kusursuz temizlenmeyebilir. Dolayısı ile top dokulu bir zeminle değişik yapılı bir yağ ortamında ilişkiye girer.
Bu noktadan bakıldığında çok düzgün yüzeyi olan sentetik zeminde çok düzgün yüzeyi olan bir topla fazla reaksiyon elde edilmeyebilir ve top tahmin edilen tutunmayı yapamayabilir. Dolayısı ile sentetik zeminde particle, reactive ve mat toplar gayet iyi sonuç verebilir.
Ahşap lanede ise dokulu yüzey ile dokulu yüzeyli topları bir arada kullanırsak ya çok çabuk bir reaksiyon ve erken bir dönme ile karşılaşabiliriz ya da beklenmedik, kontrol edilemeyen ve tekrarlanamayan bir sonuçla karşılaşabiliriz. Hatta iki dokulu yüzey hiç bir şekilde birbiri ile doğru bir reaksiyona bile giremeyebilirler. Bu yüzden ahşap lanelerde parlak yüzeyli reactive toplar çok daha iyi sonuç verebilir. Bu konuda Burak'ın yazısı gayet iyi örneklerle dolu zaten.
Ahşap Lane ve Yağ
İster sentetik olsun ister ahşap aslında herşey yağlamanın patterni ve sahanın bakımı ile başlar. Arkaları temizlenmemiş bir sahada ahşapta sentetikte aynı sonucu verebilir.
Genel olarak değerlendirildiğinde sentetik sahalarda topun atıldığı yerde yağın daha çabuk azaldığı ve arkaya yağın daha hızlı taşındığı söylenebilir. Ahşap laneler dokulu yapıları ile yağı daha uzun tutarlar ama yağ yapıları homojen olmadığı için her lane de farklı bir hareket gözlenebilir.
Yani önemli olan yağlama makinası, yağlama yapısı, kullanılan yağ ve sahanın bakımıdır. Bunlar düzgün yapıldığında iki saha tipinde de başarılı oyunlar oynanır.
Sonuç
- Sentetik oyuncuları toplarının hareketinde biraz erken bir dönüş bekleyebilirler yani topları gidip kırılma yerine gidip hafif dönüp sonra kırılabilirler.
- Topun arkada hareketi sentetik oyuncularının alıştığından az veya fazla olabilir
- Bu turnuvanın yapılacağı salon olan Rollhouse'da lanelerin durumu gayet iyi
- Toplarınızdan ahşap lanelerde daha zarif bir ses çıkar
- Ahşap approach yani yürüdüğünüz yer sentetiğe göre çok daha huzurlu ve uyumludur. Tüm dünya wooden approach-sentetik lane ikilisine rüya gibi bakıyor.
- Ahşapta koyu açık renkli çıtalar daha iyi hedef bulmayı sağlar
- Eğer gittiğiniz salonlarda sentetik veya ahşap olsun ayakkabı uyumsuzluğu yaşıyorsanız (çok kayıyor veya yere yapışıyorsa) kendinize bir iyilik yapıp altları değişen bir ayakkabı alın, bunun başka bir yolu yok. Pudra vs. heryerde yasaktır - ahşap sentetik farketmez.
- Oyandığınız her lane birbirinden farklı olabilir.
Hepinize iyi şanslar...
Önder Gürkan