Turnuva sezonu başlıyor... Şubat ayında Ligin En İyileri, İstanbul Open, Mart'tan itibaren başlayacak Süper Beş serisi, Federasyon, Türkiye Kupaları ve diğerleri... Sene sonunda bu yılın en formda sporcularının kapışacağı Türkiye Sıralama Şampiyonası... Yılda 2 turnuva oynadığımız senelerden geldiğimiz bu noktanın keyfini yaşarken sizlere bowling hocaları ve yazarları tarafından modellenmiş verimli ve başarılı üst düzey bir turnuva sporcusunu oluşturan önemli etmenleri özetlemeye çalışacağım.
Bahsettiğim turnuvalar konsantre ortamları, üst düzey saha şartları, resmi kuralları ile salonlarımızda oynadığımız aile içi liglerimizden ve turnuvalarımızdan çok daha rekabete ve ustalığa dayalı, bowlingin hayatı olan turnuvalar...
Yollara düşüp başka kentlerde, başka salonlarda yarışmak, uzaktaki dost ve rakipleri görmek, kendini değişik ortamlarda test edebilmek, başarı ve yenilgiyi hazmedebilmek, ders almak ve yeniden başlamak gibi vasıfları olan, dünya bowlinginin yaşam tarzı olan turnuvalar...
Nasıl İyi Bir Turnuva Oyuncusu Olunur?
Katılmak, Yarışmacı veya Seyirci olmak: "Orada Olmak"
Milli Piyango'da kazanmak için bilet almak gerçeği olduğu gibi turnuva oyunculuğunun birinci şartı turnuvalara katılmaktır. Gerçek bir turnuva oyuncusunun fırsat bulduğu her turnuvaya muhakkak katılması, katılamıyorsa da ne yapıp edip en azından gidip yakalayabildiği her anını seyretmesi çok önemlidir. Katılım sporcu kadar katılacağı turnuvaların yaşamı açısından da çok önemlidir. Gerek sporcu gerekse seyirci katılımı turnuvaların başarısıdır. Bu sponsorlar, salonlar ve sonuç olarak turnuvanın gelirleri açısından çok önemlidir. Yurtdışındaki örnekleri gibi turnuvalarda yüksek ve çok sayıda ödül olabilmesi tamamen katılımların yüksekliği ile ilgilidir.
Sporcu açısından ise tecrübe paha biçilmeyecek bir vasıftır. Her sporcu sahaya çıktığında heyecanlanır, bu heyecan eleme turlarından final maçlarına kadar yaşanır. Tecrübe arttıkça sporcunun heyecanının geçme süresi azalır, uygulayacağı stratejilerin sayısı artar, bu stratejilerin çalışıp çalışmayacağı konusunda fikri oluşur, nerede ne yapacağına, kendini tanımasına ve zor anlarda kontrol etmesine dair donanımı artar... yani tecrübe sporcunun en önemli silahıdır ve bu herşeyden önce turnuvaya katılmak ile sağlanır. Sporcular turnuvalarda sadece "derece" kazanılmayacağını ve tecrübe kazanmanın bilincinde olarak, buldukları ve katılabildikleri her turnuvaya katılmalıdırlar.
Ve dediğim gibi katılamazsa da seyretmelidirler. Türk, yabancı her sporcu sahada bir şey "söyler"... bu söylem teknik bir ipucundan, kendini kontrol mekanizmalarına, sahada nasıl bir sporcu olarak görünmek istediğine kadar pek çok içeriği kapsar. Seyredilmek isteyen bir sporcunun önce seyretmeyi başarması gerektiğini düşünüyorum. Bu herşeyden önce o sahada bir başarıyı yakalamaya çalışan sporcuların hakkıdır.
Kondisyon
Bowling uzun yıllardır esprilerdeki gibi koca göbekli adamların elinde bira şişeleri ile oynadıkları bir spor değil ve ciddi turnuvalarla sporcularda atletik yapı ve performans isteyen bir spora dönüştü. Gerek Amerikan profesyonel bowling oyuncuları gerekse Avrupa turunda oynayan neredeyse tüm sporcular bowling performaslarını arttırmak için vücütlarını ciddi bir şekilde çalıştırıyorlar. Sağlıklı beslenmenin yanı sıra uzun koşular, bacak ve karın kasları çalışmaları ile kondisyonlarını geliştirirken bowlingin en önemli uzuvlarından olan bacaklarını güçlendiriyorlar. Böylece saatlerce süren karşılaşmalarda titremeden dengede durabiliyor, rahatça çökerek güçlü bir atış için gereken enerjiyi sağlayabiliyorlar.
Teknik
Her sporcunun tecrübesini sergileme yolu performanstır. Performans ise tekniğin sergilenmesidir. Doğru tekniğe sahip bir sporcu aklında kurduğu strateji ve kararı olabilecek en doğru şekilde sergileme şansına sahiptir. Tekniği bozuk bir sporcu yaptığı atışın sonucunu değerlendirken bunun gerçekten sahanın durumundan mı kaynaklandığını yoksa yanlış bir teknik uygulamadan mı olduğunu bilemez. Dolayısı ile doğru bir teknik başarının anahtarı olarak zihinle eylemin arasının "açık" olmasını sağlar. Şimdi bu tekniğin ana elemanlarını inceleyelim:
Zamanlama:
Dünya üzerindeki her sporda olduğu gibi zamanlama bowlingde çok kritik bir unsurdur. Özellikle sürekli aynı şekilde tekrarlanması gereken atışların bir senkron içinde ve uyumlu bir şekilde yapılması gerekir.
Doğru bir zamanlamada son kayan adımdan önceki adımda topun en yüksek noktada olmasını ve en son "kayan" adımın başparmak toptan tam çıkmadan önce durması gerektiğini ve başparmağın çıkması ile diğer parmakların topu çevirmesi gerektiğini kabul ediyoruz. Bu tanıma milisaniyesi milisaniyesine uymasa da pek çok başarılı sporcu bunu gerçekleştirir. Bu örnekleme yüzlerce sporcunun video analizleri ile oluşturulmuştur. Doğru zamanlaması olan bir atışta kolun salınım mekanizması ile yürüyüş mekanizması senkronize ve bir motorun dişlileri gibi uyumlu çalışmalıdır. Herkesin başka zamanlamaları olabilir ama önemli olan her sporcu için doğru olan bir zamanlamanın olması ve bunu tekrarlayabilmesidir.
Bu konuda sorunu olan sporcular bunu ilk adımdan itibaren analiz edip çözmeye çalışmalıdırlar. Tüm bu çalışmalar kolay ve hemen olacak çalışmalar değildir. Denny Torgerson'a göre bir hareketin kas hafızasına yazılması en azından 80-100 oyun arasında olabiliyor. Bu da yaklaşık 40 atışlık 20 çalışma seansı demektir. Bu arada aynı kuralın yanlışların ezberlenmesinde de geçerli olduğunu unutmamak lazım. Maalesef iyi şeyler kadar kötü şeyler de "tekrar" ile öğreniliyor.
Zamanlama sağlandığı zaman bowlingin diğer unsurlarının uygulanması için gerekli altyapı sağlamış olacaktır. Zamanlaması oturmuş bir sporcu aradığı "devamlılık" ve "sürekliliği" sağlamak için en önemli donanıma sahip olur.
Topu Atış:
Bir sporcu topu attığı zaman başına ne gelirse gelsin bunu kendi yaptığını bilmelidir. Dolayısı ile garip sonuçlar doğuran bir atışın her zaman sporcu tarafında bir nedeni vardır. Zamanlama doğru bile olsa topun elden çıkışı topun tüm hareketini etkilediği için bir turnuva performansında en önemli etmenlerden biridir. Gerektiği yerde gerektiği teknikle atabilmek, topun elden istendiği gibi çıkması, kolun serbet hareketi ile gelen topun hat üzerine aynı rahatlıkla aktarılması ve bu esnada o topa gereki tur ve rotasyonun verilmesi skor için çok önemli kriterlerdir.
Doğru zamanlaması oturmuş bir sporcu için artık topu elinden çıkarmak için uygun şartların çoğu sağlanmış demektir. Top doğru zamanda doğru noktaya gelmektedir. Zamanlaması bozuk bir sporcunun atışı ile uğraşması sorunun çözümünü getirmeyeceği gibi başka sorunları da getirecektir. Örneğin erken bir zamanlama topun önceden düşmesine, veya gecikmiş bir zamanlama ise topun ileri havaya atılmasına neden olabilir. Hatta zamanlamadaki huzursuzluklar topu itmeye, yanlış döndürmeye, topu sıkmaya ve yanlış noktaya atılan başarısız atışlara yol açabilir.
Modern bowling oyununda başparmak toptan çıkarken parmakların topun ekvatorunun altında kalması beklenir. Hatta cranker tekniğindeki oyuncularda başparmak bile ekvatordadır. Topu atma anında hemen önce bilek hafif bir şekilde kapalı durur ve atış için boşalır. Bileğin boşalması ile başparmak kolayca çıkar ve parmaklar topun çevresinde dönerek gerekli tur ve rotasyonu sağlar. Bu noktada yine zamanlama devreye girer ve parmaklar eğer zamanından önce yana dönerse ya da yanda gelirse topa gereğinden fazla rotasyon vererek fazla ve kontrol edilemez reaksiyon oluşur (over reaction). Eğer zamanında dönemezlerse bu sefer gerekli açıyı sağlayamayacakları için top güçsüz ve tursuz giderek istenen hareketi yapamayacaktır (under reaction).
Dolayısı ile topun elden çıkarılması gelişine yapılan alelade bir hareket değil son derece özenli çalışılması, yüksekliğinin, zamanının, hissinin iyice anlaşılması gereken bir eylemdir. Topu atış sizin topla yaptığınız son eylemdir bundan sonra sizin yaptıklarınızın hat üzerindeki sonuçlarını izlersiniz.
Hattan Hatta Geçiş:
Zamanlaması oturmuş ve düzgün bir şekilde topu çıkaran bir bowling sporcusu her ne kadar önemli bir aşamayı kaydetmişse de bir turnuva ortamında devreye girmesi gereken diğer etmenlerde vardır. Değişen hatlar ve oynadıkça değişen saha şartlarında sporcunun zamanlama ve atışında ufak değişiklikler yapması gerekebilir.
Örneğin saha kurudukça hafif hızlanması, veya saha şartları iyice dışarıdan oynamasını gerektirirse topu atarken içeriden atacağı kadar açı ve tur vermemesi gibi kararları verip uygulaması gerekir. Sürekli aynı yerden aynı şekilde atış yapan sporcu belki bir hatta istediğini yakalayabilir ama diğer hatlar ona cevap vermeyebilir.
Sporcunun pek çok noktadan pek çok noktaya değişik atışları yapabiliyor olması gerekir ki sahanın ihtiyaçlarına göre değişik stratejiler belirleyebilsin. Düşünün ki tek bir noktası olan ve tek bir tip atışı olan bir sporcuya göre 3 noktası olan bir sporcu çok daha şanslı olacaktır.
Dolayısı ile önemli iki silah olan zamanlama ve doğru çıkarışı yerinde ve gerektiği gibi kullanabilmek gerekir. Bu özellikler ise tecrübe ve değişik atışların antrenmanı ile sağlanabilir.
Arsenal
Zamanlama ve atışın gelişip oturması ile sporcunun silahlarını arttırması gerekmektedir. Her saha şartı, her oyun her salon ve her turnuvada hatların birbirinden farklı oyunlar gerektireceğini bilerek sporcular değişik özellikleri olan topları ile arsenal dediğimiz bir karma oluştururlar.
Bu Arsenal içinde değişik yüzeyleri ile değişik noktalarda kırılan toplar olduğu gibi değişik şekillerde kırılan toplarda olacaktır. Bir sporcunun 4 adet yüksek falsolu aynı delinmiş ve aynı dönüşe sahip topu olması bir işine yaramayacaktır. Ama kuruyan sahalar için daha parlak ve uzun gidip sonradan kırılan bir top, çok yağlı sahalar için erkenden kırılmaya başlayan top gibi alternatifleri olursa sahanın ondan istediği atışı bulabilecektir. Uygun ve mantıklı bir arsenale sahip sporcu zamanlama ve atışını değiştirmeden saha şartları ile daha iyi mücadele edebilir.
Zihinsel Oyun (Mental Game)
Sporcuların sahadaki performanslarının en az yarısının zihinsel olduğunun bilincine vararak fiziksel oyunları için ne kadar çalışıyorlarsa zihinsel performansları için de o kadar çalışmaları gerekmektedir. Konsantre teknikleri, nefes alma teknikleri gibi vücudu rahatlatan ve performansı arttıran tekniklerin yanında sinirlerine hakim olma, çevreden etkilenmeme, sorunlarla rahat başedebilme gibi özelliklerini de geliştirmeleri gerekmektedir.
Tüm sporlarda başarı pozitif yaklaşımla kazanılır dolayısı ile sporcuların negatif düşüncelerden sıyrılarak pozitif düşünce ile performanslarını en iyi şekilde sergilemeyi öğrenmeleri gerekir.
Antrenman
Her sporcunun zayıf yanları vardır. Bunlar fiziksel ve zihinsel oyunda her performansta ortaya çıkar. Sporcuların kendileri ile barışık bir şekilde bunu kabul edip üstesinden gelmek için çalışma yapmaları gerekir.
Her turnuvada sporcular belli noktalarda zayıflık gösterebilir. Bir turnuvada 10 numara dert olabilirken bir diğerinde bu 4 numara olabilir. Sporcuların tüm durumlara karşı sağlıklı ve verimli bir antrenman yaparak hazırlanmaları ve bu durumlarla karşılaştıklarında ise bu antrenmanların verdiği güven ile performanslarını desteklemeleri gerekir.
Antrenmanlar iyi özellikleri kazandırdığı gibi yanlışların da öğrenilmesine neden olabilir. O yüzden antrenman programı ve performansı için sporcuların bir antrenör ile çalışmalarında çok büyük fayda vardır. Ayrıca bu çalışmalarda kamera vs. kullanarak kendi gözleri ile kendilerini görerek çok daha hızlı ilerleme gösterebilirler.
Antrenmanlar ile gelişen iyi bir SPARE oyunu sizi her karşılaşmadan kopmadan oynayacak çok güçlü bir yarışmacı yapacaktır.
Sonuç:
Sahayı okumak, kendi performansını ve o gün yapabileceklerini anlamak, kapasitesinin sınırlarını bilmek, kararları vermek ve bunları bir şampiyon gibi sahaya yansıtmak bir bowling stratejistinin temel görevidir. Bir strateji olabilmesi için sporcunun çalışılmış alternatifleri olması gerekmektedir.
Bu alternatifler ise yukarıda saydığım temel kavramların bir karmasından ve tecrübeden oluşur. Bowling sporu ile ciddi ilgilenecek sporculara bu sporun sınırlarının salonlarda arada sırada atılan yüksek skorlar ve oradan buradan giren toplarla olan strikelarla kazanılan maçlarla sınırlı olmadığını hatırlatmak isterim.
Tüm bu yazıyı ekonomik sorunların farkında ama bu sorunlardan bağımsız olarak yazmaya çalıştım. Çünkü gelişen bir turnuva kültürü ile yurtdışında olduğu gibi bu spordan gelir sağlanmasını sağlayacak altyapıyı oluşturabileceğimizi düşünüyorum.
İş ve ekonomik hayattan doğan sıkıntılar ile bir uğraşa az vakit ayırabilmek ve gereğini yapamamak o uğraşın gereklerini ve olması gereken standartlarını düşürmemeli diye düşünüyorum. Neticede bizleri uluslararası platformlarda başarı ile temsil edecek şekilde çalışabilecek sporcularımız maalesef hayatlarını bu spora ayırabilecek olanakları olanlar arasından çıkacaktır, çünkü rakipleri de bu olanaklara sahip veya bu özveriyi gösteren insanlar... Yurtdışında hayat standartları yüksek de olsa bir bowling sporcusu olarak oradaki sporcular da bu işe cebinden para veriyor, fedakarlıklar yapıyor, gerekince de işleri ve hayatları yüzünden bu sporu bırakmak zorunda kalıyorlar.
Bugün 200 ortalama ile oynayan bir sporcunun oyun başına düşen minimum istatistiğinin 6.5 strike, 3 spare, 1. atışta cebe girme oranının 9.8 ve ilk atışta devrilen pin sayısının 9.1 olduğunu hatırlatmak istiyorum. Yukarıdakilerin ışığında nerede olduğumuzu tartmamız ve kendimize karşı dürüst olarak çalışmamız gerektiğini düşünüyorum.
Bizler hala "kazanıp" "kaybettiğimize" bakıyoruz fakat çoğumuz "nasıl" kazanıp kaybettiğimize bakmıyor. Kazanmak için herşeyi, hatta hileyi bile mübah kabul ederken kaybedince suçu başka kaynaklara yüklüyoruz. Çoğu zaman kazanmak için diğerlerinin kaybetmesinden medet umuyoruz. Bizler aslında "kazanıyormuş gibi" yapıyoruz. Belki de sporda başarılarımızı tekrarlayamıyor oluşumuz, ilerlemekte güçlük yaşıyor olmamız bu nedenlerdendir ne dersiniz?...
Bitirirken bu yazı ile Burak Natal'ın Sporcu Tavrı ve Mental Game yazısını beraber okumanızı tavsiye etmek istiyorum.
Herkese mutlu, kendimizle barışık, başarılı turnuvalar diliyorum...