Türkiye Bowling Sporu’nda son dönemlerde yağlama konusu daha aktif bir hale gelmiş durumda. Uzun kısa yağlamalar, değişik tiplerde turnuva yağlamaları, zor-kolay yorumları. Her yerde yağlama konuşuyoruz. Bu durumda konuşurken daha “doğru” konuşabilmek veya gördüğümüzü anlayabilmek için bu yazıyı sizlerle paylaşmak istedim.
Yağlamayı anlama konusunda 3 aşama vardır. Önceden açıklanan kağıtlara bakarak değerlendirmek, salonda izleyerek gözlemlemek ve tabii ki oynayarak gözlemlemek/anlamak.
Bu yazı bir salona gelip topların hareketini görmeden kağıt üzerinden yağlama konusunda neler görüp anlayabiliriz onunla ilgili bir yazı olacak.
Yağlama Nedir?
Yağlama bir makine veya elle özel olarak üretilmiş bir yağın hatların yaklaşık 2/3 üne kadar yüzeylere uygulanmasıdır. Bu işlemler sırasında aynı zamanda hatlarında temizlenmesi gerekmektedir.
Yağlamada unutulmaması gereken en önemli nokta yağlamanın sporcuların kaprisi için değil hatların korunması ve temizlenmesi için yapılmasıdır. Atılan bir top ağırlığı ve hızıyla yere vurduğunda çok yüksek bir darbe oluşturur ve yoğun ısı yaratırlar. Yağlama bu darbelerin hatlara zarar vermesini önlemek için yapılmaktadır.
Ayrıca gün boyu oynanan oyunlarla bu yağ ortamdaki tozla karışır. Atılan topların bu yağı-toz karışımını arkalara taşıması daha sonra salonda makine arızası ve oynayanlar için kirli top ve eller olarak size dönebilir. Dolayısı ile yağlama aslında salonların korunması ve müşterilerin memnuniyeti için gereklidir.
Yağlamanın hatlara uygulanış şekline “Lane Pattern” veya yağlama modeli denir. Yağlamanın uygulanış şekli topun hatlarda nasıl hareket edeceğini belirlediği için artık Bowling Sporunda önemli bir yer tutmaktadır.
Her şeyden Önce Temizlik:
Yağlama ile ilgili konuşmadan önce temizliğin önemine değinmek gerekir. Bir yağlamanın kaliteli uygulanması yağın zemine iyi tutunması ve yağlanmayan arka tarafların temiz olması ile sağlanır. Eğer hatlar iyi temizlenmezse yağ zemine tam yapışmaz ve çok kısa zamanda bozularak arkaya taşınmaya başlar ve sporcular için anlaşılması zor bir yağ durumu oluşturur.
Dolayısı ile hatların temizliği son derece önemli bir konudur. Bir yağlamanın doğru değerlendirilebilmesi için öncelikle temiz bir zemine uygulanması gerekmektedir. Dolayısı ile yağlama makinelerinin sadece nasıl yağladığı değil nasıl temizlediği de önemli ve kontrol edilmesi gereken bir unsurdur.
Bir Yağlamanın Anatomisi: Uzunluk (Length), Şekil (Shape), Oran (Ratio), Miktar (Volume)
Bir yağlamayı incelerken dört ana konu gündeme gelir; Uzunluk (Length), Şekil (Shape), Oran (Ratio), Miktar (Volume). Bunlar bize bir yağlamanın zorluğu, nasıl bir oyun yaklaşımı uygulanacağı konusunda fikir verir. Muhakkak bilinmelidir ki kağıt üzerindeki ile hatların üzerindeki sonuçlar bambaşka olabilir.
Bir yağın hatta uygulanmasından sonra bir sporcunun bunu değerlendirirken aldığı sonuçlar yağlamanın modeli kadar sahanın topografik yapısına, yanında ve takip ettiği hatlarda oynayan sporcuların seçtikleri top ve oyun karakterlerine kadar pek çok faktörden etkilenir.
Aşağıdaki resimler bize bu konuda iyi bir örnek sunmaktadır. CATS sonuçlarına göre neredeyse tamamen aynı yapılan 2 atışın, aynı yağlama ve aynı topla 2 hatta nasıl farklı sonuç verebileceğinin iyi bir örneği bu. Sol hat tamamen düz bir hatken sağdaki hat legal sınırlarda sağa yatık bir hat. Sol hatta cebe kolayca giren topun aynı atışta sağ hatta ne kadar farklı bir reaksiyon gösterdiğini görürsek sahada olan bitenin sadece yağlamadan/yağlama makinesinden ziyade salonların hatlarının topografik yapılarından da dramatik bir şekilde etkilendiğini bilmemiz gerekir.
Yağlamanın Uzunluğu (Length)
Yağlamaların uzunluğu turnuvanın genel olarak hangi bölgelerden oynanacağını belirler.
|
Kısa Yağlamalar
|
Orta Yağlamalar
|
Uzun Yağlamalar
|
 |
 |
 |
|
36 feet ve daha kısa yağlamalardır. Şekil olarak daha yayık ve düz olurlar. Kırılma noktası 1. okun (5. çıtanın) sağında olacak şekilde oynanır. Toplar giderken çok erken tutunur (hold area)
|
37-42 feet arası yağlamalardır. Değişik şekillerde olurlar ve pek çok açıdan oynamaya izin veren yağlamalardır. Turnuvalarda en çok tercih edilen uzunluk grubudur. Sahanın durumu kırılma noktasını belirlemede önemli rol oynar.
|
43 feet ve daha uzun yağlamalardır. Kırılma noktası genellikle 2. okun solunda olur. Yağlama şekli ortalarda daha fazla olacak şekilde yapılır. Topun açılıp geleceği alan kısıtlıdır. (swing area)
|
Yağlamanın Oranı (Ratio)
Yağlamaların oranı kesit grafiklerinde ortadaki çıtalara uygulanan yağın dışarıdaki çıtalara olan oranına göre belirlenir. Bu oran ne kadar birbirine yakınsa yağlamanın o oranda zor olarak kabul edilir. örneğin yukarıdaki grafikte üstteki verilere bakarsak yandaki yağlama miktarının yağın ortasındaki yağa oranı 1:10 dur. Yani kolay yağlama grubuna girer. Alttaki yağlamada ise bu oran 1:4.2'dir dolayısı ile yarışma kategorisi yağlara girer.
Burada yine bilinen bir yanlış anlama “zor yağlamada top dönmez” düşüncesidir. Yağlamanın zorluğu topun dönmesi ile ilgili değil atışlarda yapılan hataların tolere edilmesi ile ilgilidir. Oran yüksek olduğunda yağda oluşan vadisel yapı topun yanlış noktalara atılsa da cebe doğru yönelmesine yardımcı olur. Yağlama oranı azalıp yağın kesitteki şekli düzeldikçe hatalar tolere edilmez ve top atıldığı yerden yağdan çıkma eğilimi gösterir.
Oranlara göre yağlamalar aşağıdaki gibidir:
| Oran > 1/5 |
Çok kolay yağlama (house pattern) |
| 1/5 > Oran > – 1/3.5 |
Çok zor olmayan yağlamalar (lig yağlamaları) |
| 1/3.5 > Oran > 1/2.5 |
Zorca yağlamalar (Turnuva yağlamaları) |
| 1/2.5 > Oran > 1/1.5 |
Çok zor yağlama (Spor yağlamalar - Profesyonel yağlamalar) |
| 1/1.5 > Oran |
İnsafsızlık |
Bu oranlara göre aşağıdaki grafiğe bakarsak hem oranin 1:1.8 olduğunu yani yağlamanın çok zor bir Spor yağlama olduğunu görürüz. Aynı zamanda diğer iki yağlama ile kıyaslayarak bakarsak yandaki yağlamarın yüksekliği (2'den 2^ye dediğimiz hattın en sağından en soluna yapılan yağlamanın fazlalığı) bize bu yağlamanın zoorluğu konusunda ikinci bir ipucu sunar.
Tüm yağlamalar için program kağıtlarına baktığımızda en önemli bir nokta 2’den 2’ye dediğimiz hattın bir başından öbür başına uygulanan yağlamadır. Bir yağlama modelinde 2'den 2^ye ne kadar fazlaysa (örneğin yukarıdaki yağlama) yağlama o kadar zor demektir. Bu 2'den 2^ye olan yağlama en kolay yağlama kağıtlarında makianın ayarlarını veren tablolarda gözükür. Örneğin aşağıdaki tabloda makine ileri giderken (F: Forward: İleri) 2'den 2'ye 3 kez yağlama yapılacığını görüyoruz.
Yağlamanın Şekli (Shape)
Yağlamanın şeklinde genel olarak iki noktaya dikkat edilir. Yağlamanın hangi noktalara daha yoğun uygulandığı ve ileri-geri yağlamaların hangi bölgelerde olduğu önemlidir. Bu hattın kırılma noktalarına nasıl bir oyun yaklaşımı gösterileceğine dair fikir verebilir.
Ayrıca yağlamalarda sık sık kullanılmaya başlayan asimetrik şekiller yağlamanın sürekliliği ve sol elini kullanan sporcuların oyun alanlarının ve yaklaşımlarının farklı olması açısından önemlidir.
Yağlamanın Miktarı (Volume)
Yeni nesil (püskürtmeli) yağlama makineleri eski makinelere göre daha fazla miktarda yağ basabiliyorlar. Keçeli makineler 14-15 mL basabilirken, püskürtmeli makineler 40 mL’ye kadar düzenli basabiliyorlar. Ortalama bir salon yağlaması 18-24 mL yağ içerir.
Yağ miktarı konusunda aşağıdaki noktalar önemlidir;
- Miktar ne kadar fazlaysa yağın değişim (transition) o kadar hızlı olur.
- Yağ miktarını arttırmanın temel sebebi aşırı yıpranmış hatları tolere edebilmek ve/veya çok fazla sayıda oyunu hattın kaldırabilmesini sağlayabilmektir.
- Çok fazla yağ hat üzerinde giden topun yavaşlamasına sebep olabilir.
- Yağın miktarını arttırdıkça hattın ıslak bölümleri daha ıslak, kuru bölümleri daha kuru olacaktır. Yani yağlı ve kuru alanlar arasındaki farklar daha belirgin olur.
Yağ miktarı arttıkça hat dönmez olur diye bir genel geçer kural yoktur, önemli olan yağın miktarından ziyade yağın nereye uygulandığıdır. Aşağıdaki örnekte aynı mL de olan yağın 2 değişik oranda uygulanması görülebilir.
Eğim (Slope)
Oran (ratio) bir yağlamanın zorluğunu belirlemede en önemli etken olmasına rağmen, yağın kesitindeki eğim de en az o kadar önemli bir faktördür. Eğim ne kadar genişse yağlama o kadar zor, ne kadar darsa o kadar oynanacak alanlar tanımlanabildiği için yağlama kolaylaşır. Aşağıdaki örnekte görebileceğiniz gibi oran olarak daha zor görünen yağlama eğim açısından diğer yağlamadan daha kolay oynanabilecek bir yağlamadır.
Sonuç
Kegel’den Don Agent’in efsane sözünü hatırlayalım; “Tuvalet kağıdına Mona Lisa çizemezsin”
Yağlamalar ne kadar iyi tasarlanmış olursa olsun, yağlama makineleri ne kadar iyi uygularsa uygulasın sonunda gerçek sahada belli olur. Zeminlerin yapısı (sertliği-yumuşaklığı), yıpranışları, zeminlerin topografisi (eğrilikler, çukurlar, yükseklikler), salonun ısısı, havadaki nem oranı, oynayan oyuncuların oyun karakteri, seçtikleri toplar, oyun sayısı, vs. hep durumu etkileyen faktörlerdir.
Karşılaşmalar öncesi kağıttan yağlamaları anlamak sadece bir referans ve genel bilgi niteliğindedir. Kağıda bakıp “hmmm şuradan oynanır” demek riskli olacaktır. Grafikler sadece sizlere bazı fikirler ve başlangıç noktası konusunda yardımcı olabilir.
Sporcuların ustalığı tüm bu şartların içinde doğru ve kendilerine uygun çözümü bulup uygulamaları ile belli olur. Bu konuda ustalaşmanın yolu değişik yağlamalarda, değişik saha şartlarında, iyi bir top arsenali ile, akılı ve mantıklı bir şekilde – not tutarak – antrenman yapmak, gözlemlemek ve yarışmaktır. “Saha Okuma” ve “Çözüm Üretme” mahareti maalesef gökten zembille inmez :)
Herkese Bowlingli günler...